“Als het gaat regenen, voel ik het in mijn lijf.” Veel mensen met chronische (pijn)klachten herkennen dit gevoel. Vocht, kou, wind, luchtdruk: het lijkt alsof het weer rechtstreeks invloed heeft op hoe je je voelt. En eerlijk is eerlijk: als veel mensen daar last van hebben, lijkt het logisch. Maar is het ook waar?
Een groot onderzoek uit Engeland leek dat vermoeden te bevestigen. Maar wie verder kijkt dan de samenvatting, ziet iets opmerkelijks. Want naast kou en vochtigheid bleek er nóg iets verband te houden met pijn en dat was heel gek (maar wel verklaarbaar).
Het Engelse onderzoek: pijn en het weer
In het groot opgezette citizen science-project Cloudy with a Chance of Pain hielden meer dan tienduizend mensen met chronische pijn dagelijks hun klachten bij via een app. Die gegevens werden gekoppeld aan het lokale weer. De uitkomst van het onderzoek kreeg veel media-aandacht: op vochtige, koude en winderige dagen rapporteerden mensen gemiddeld meer pijn.
Voor velen voelde dat als een bevestiging van wat ze al jaren wisten. Toch plaatsten de onderzoekers zelf de belangrijke kanttekening dat alle deelnemers vooraf al geloofden dat het weer invloed had op hun pijn. En die verwachting kan een grote rol spelen in wat het zenuwstelsel (onbewust) registreert en hoe dat verwerkt wordt tot pijn.
Maar dan moet het opvallendste resultaat nog komen:
Meer pijn op maandag, donderdag en zaterdag
Deelnemers aan het onderzoek gaven niet alleen meer pijn aan bij bepaald weer, maar ook op bepaalde dagen. Maandag, donderdag en zaterdag bleken pijnpieken te geven. Zondag gaf het minst pijn.
En dát kan natuurlijk niet aan de luchtvochtigheid liggen.
Het weer verandert namelijk niet zo strak geordend door de weken heen. Maar onze agenda’s, gewoontes en emoties doen dat wél. Maandag betekent voor veel mensen de start van verplichtingen of werk. Donderdag is vaak een drukke overgangsdag richting het weekend. En zaterdag? Die kan volgepland zijn met sociale verplichtingen of klusjes. Zondag daarentegen is traditioneel een rustdag – met minder moeten en meer ruimte om tot jezelf te komen.
Dat precies die dagen meer pijn opleveren, zegt iets belangrijks: het gaat niet alleen om het weer – het gaat om de betekenis die je brein eraan geeft.
Ander onderzoek
Er zijn natuurlijk meer studies gedaan naar de relatie tussen het weer en pijn, bijvoorbeeld bij mensen met artrose, rugklachten of fibromyalgie. Die studies zijn nauwelijks in het nieuws geweest, want de uitkomsten zijn weinig opzienbarend: er is vrijwel geen relatie. Sommige studies vinden een klein effect, anderen vinden helemaal niets.
Meta-analyses – waarin resultaten van meerdere studies worden samengevoegd – concluderen vaak dat het effect van het weer op pijn klein, wisselend en afhankelijk van het individu is. Het ene lichaam reageert anders dan het andere. Maar belangrijker nog: het ene brein reageert anders dan het andere.
De rol van het brein: van waarneming naar verwachting
Pijn is niet alleen een signaal van het lichaam, maar een interpretatie van het brein. En dat brein voorspelt voortdurend wat er gaat komen. Als jij hebt geleerd (door ervaring, overtuiging of cultuur) dat kou of maandag spanning geeft, dan zal je brein zich daarop voorbereiden. Het wordt alerter, gevoeliger. Kleine signalen uit je lichaam worden sneller geïnterpreteerd als onveilig – en dus geeft je brein klachten af. Die kunnen zich overigens niet alleen voordoen als pijn, maar ook als bijvoorbeeld vermoeidheid, misselijkheid of duizeligheid.
Het effect van deze manier van (pijn)klachten produceren – op basis van verwachting in plaats van schade – noemen we het mindbody-syndroom (ook wel bekend als TMS). Je lichaam voelt de (pijn)klachten echt, maar de oorsprong ligt in een overactief, beschermend brein. Niet in beschadigd weefsel of een ziekte.
Waarom dit hoopvol is
Het kan frustrerend zijn als je merkt dat je lijf zo heftig reageert op iets dat zó ongrijpbaar lijkt als het weer of de dag van de week. Maar als de bron van die reactie je brein is, dan is er ook iets aan te doen. Want het brein is kneedbaar. Je kunt leren hoe het werkt, hoe verwachtingen leiden tot meer klachten en ook hoe je je (pijn)klachten kunt verminderen door nieuwe hersenverbindingen te maken. En nee, het gaat niet om ‘positief denken’ of je ‘mindset veranderen’, maar om kennis, bewustwording en oefening.
En dat begint met begrijpen: pijn of een andere klacht kan een verhaal zijn dat je brein al jaren kent en automatisch blijft vertellen. Ook als het allang niet meer actueel is.
Dus: hoe groot is nou invloed van het weer op pijn?
Als jouw brein heeft geleerd dat regen, kou of bepaalde dagen samenhangen met gevaar of spanning, dan kan dat het verschil maken tussen een goede of redelijke dag en een slechte. De invloed van het weer op pijn is dus afhankelijk van de interpretatie door je brein. Dat maakt je klachten niet minder echt – maar wel beter te begrijpen.
Weer of geen weer, maandag of zondag: je brein kan veranderen. En daarmee kunnen jouw klachten dat ook.
